![Kto może skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej? [poradnik prawny]](https://www.akademiapostepu.pl/wp-content/uploads/2025/09/kto-moze-skorzystac-z-bezplatnej-pomocy-prawnej.jpg)
Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie to instytucje, które od kilku lat funkcjonują w Polsce w ramach systemu stworzonego ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. Celem jest zapewnienie dostępu do prawnika osobom, które nie mogą sobie pozwolić na opłacenie usług adwokata lub radcy prawnego. System obejmuje dziś wszystkie powiaty i działa nie tylko w formie stacjonarnej, ale także na odległość.
Na czym dokładnie polega nieodpłatna pomoc prawna?
Nieodpłatna pomoc prawna to wsparcie w zakresie prawa cywilnego, karnego, administracyjnego, rodzinnego czy prawa pracy. Może polegać na:
- udzieleniu porady prawnej i wyjaśnieniu sytuacji prawnej osoby,
- wskazaniu dostępnych rozwiązań i dalszych kroków,
- sporządzeniu projektu pisma, np. o zwolnienie od kosztów sądowych czy o ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
- pomocy przy przygotowaniu do sprawy sądowej,
- wsparciu w negocjacjach czy wniosku o mediację.
Obok tego istnieje nieodpłatne poradnictwo obywatelskie – bardziej praktyczne narzędzie, które pomaga w codziennych sprawach. Dotyczy ono np. wychodzenia z zadłużenia, rozłożenia długu na raty, sporów z bankiem, problemów w relacjach z urzędem.
Od kilku lat system obejmuje również nieodpłatną mediację. To możliwość rozwiązania konfliktu w drodze ugody, przy wsparciu mediatora.
Kto może skorzystać z bezpłatnej pomocy prawnej?
Najważniejsza zasada brzmi: z darmowej pomocy może skorzystać każdy, kto złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Nie trzeba przedstawiać dokumentów potwierdzających dochód czy sytuację finansową – wystarczy podpisane oświadczenie w punkcie.
Z pomocy mogą skorzystać w szczególności:
- osoby fizyczne w trudnej sytuacji życiowej lub finansowej,
- osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą – jeśli działają krócej niż 12 miesięcy,
- osoby korzystające z pomocy społecznej,
- osoby zagrożone wykluczeniem społecznym,
- każda osoba, która znajdzie się w sytuacji wymagającej pomocy prawnej.
To rozwiązanie ma charakter powszechny i dostępny – prawo nie wymaga skomplikowanej weryfikacji ani składania stosu dokumentów.
Jak skorzystać – krok po kroku
- Znajdź punkt – listę punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego znajdziesz w starostwie powiatowym lub na stronie internetowej urzędu.
- Umów się na wizytę – najczęściej telefonicznie, korzystając z numeru podanego przez starostę.
- Zgłoś się na spotkanie – możesz pojawić się osobiście, ale możliwe jest też uzyskanie porady online (e-mail, wideorozmowa, telefon).
- Złóż oświadczenie – podpisujesz prosty formularz, w którym potwierdzasz, że nie stać Cię na płatnego prawnika.
- Korzystaj z pomocy – porada prawna udzielana jest bezpłatnie i obejmuje wskazanie dalszych działań.
Dla osób z niepełnosprawnościami istnieje możliwość korzystania z pomocy pośrednictwem tłumacza języka migowego.
Kto udziela porad?
W punktach pracują:
- adwokaci,
- radcowie prawni,
- aplikanci (pod nadzorem prawnika),
- doradcy obywatelscy, przeszkoleni przez organizacje pozarządowe.
Dzięki temu możesz mieć pewność, że porada będzie profesjonalna i zgodna z aktualnym stanem prawnym.
Co obejmuje nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie?
Zakres obejmuje m.in.:
- wyjaśnienie Twoich praw i obowiązków,
- ocenę, jakie masz szanse w sądzie lub urzędzie,
- sporządzenie projektu pisma procesowego (z wyłączeniem pism procesowych w toczących się już sprawach),
- wsparcie w przygotowaniu do postępowania mediacyjnego,
- pomoc w sprawach rodzinnych (alimenty, rozwód, opieka nad dziećmi),
- sprawy pracownicze (wypowiedzenie, mobbing, wynagrodzenie),
- sprawy mieszkaniowe, komunalne, dotyczące własności lub spadków,
- sprawy związane z długami i zadłużeniem,
- kwestie świadczeń z pomocy społecznej czy ubezpieczeń.
W przypadku przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą – porada dotyczy spraw związanych z jej prowadzeniem.
Przykłady sytuacji, w których warto skorzystać
- Chcesz złożyć pozew o alimenty, ale nie wiesz, jak przygotować pozew.
- Pracodawca nie wypłacił Ci wynagrodzenia – prawnik wyjaśni, jakie kroki podjąć.
- Otrzymałeś wypowiedzenie umowy najmu i zastanawiasz się, czy jest ważne.
- Masz długi i windykator naciska na spłatę – doradca pomoże Ci rozłożyć zobowiązanie na raty.
- Prowadzisz małą firmę i nie wiesz, jakie masz obowiązki wobec urzędu skarbowego.
- Chcesz złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych.
Edukacja prawna jako element systemu
Nieodpłatna pomoc prawna to nie tylko indywidualne porady. Ustawa przewiduje także działania edukacyjne – wykłady, spotkania czy broszury informacyjne przygotowywane w powiatach. Dzięki nim możesz poszerzyć wiedzę o prawie i uniknąć błędów w codziennych sprawach, np. przy podpisywaniu umowy kredytowej czy wynajmu mieszkania.
Ograniczenia i wyłączenia
System nie obejmuje wszystkiego. Prawnik nie napisze za Ciebie obszernej apelacji w sprawie sądowej, która już się toczy. Nie przygotuje też skomplikowanej dokumentacji firmowej dla spółki czy wieloletniego planu restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Pomoc ma charakter podstawowy i interwencyjny – ma Cię ukierunkować, pokazać drogę i wskazać narzędzia, a nie wyręczać we wszystkim.
Dlaczego warto skorzystać?
Bezpłatna pomoc prawna to rozwiązanie dla każdego, kto znalazł się w trudnej sytuacji. Nie musisz obawiać się kosztów, nie musisz długo czekać – wystarczy zapisać się i złożyć proste oświadczenie. To realne wsparcie w codziennych problemach, które mogą wydawać się przytłaczające.
